آرامگاه فردوسی

آرامگاه فردوسی

حکیم ابوالقاسم فردوسی در سال 329 هجری ، در قریه پاژ در ناحیه توس به دنیا آمد، وی از نجیب زادگان توسی بود وخود املاکی داشت که از عایدی آن روزگار می گذارنید. فردوسی در حدود 40 سالگی به سرودن شاهنامه پرداخت و با مدد گرفتن ازتاریخ شاهان قدیم ایران و شاهنامه ابومنصوری که به امر ابومنصور محمد بن عبدالرزاق توسی فراهم آمده است. به سرودن بزرگ ترین منظومه حماسی و ملی ایرانیان دست یازید.
زمانی که فردوسی پنجاه و هشت ساله بود و پس از برچیده شدن خاندان ادب پرور سامانیان و بعد از آن حکومت سیمجوریان بر خراسان، محمود غزنوی در سال 387 جانشین پدر و فرمانروایی پراقتدار و بزرگی را در شرق و شمال شرق و مرکز ایران به وجود آورد. قدر ناشناسی سلطان محمود غزنوی از کار بی همتای فردوسی او را دلشکسته و رنجیده خاطر ساخت و در فقر و تنگدستی در سال 411 یا 416 هجری درگذشت.‌مشهور است هنگامی که جنازه فردوسی را از دروازه رزان بیرون می بردند،  کاروان هدایای محمود که به بزرگی و عظمت کار فردوس یپی برده بود،‌وارد توس می شد.
شاهنامه فردوسی نقشی به سزا در ماندگاری زبان و فرهنگ ایرانی دارد و به لحاظ حماسی آثاری ماندگار از زندگی پیشینیان ما را به تصویر کشیده است. بر اساس دست نویس هایی که پس از فردوسی از شاهنامه شده است،‌شاهنامه بین پنجاه تا شصت هزار بیت است و پهنه تاریخ چند هزار ساله قوم ایرانی را از کیومرث تا حیات خود با زبانی فصیح و پالوده شرح داده است. فردوسی خود در میان این ابیات همه جا انسان را به آزاد اندیشی،‌دادخواهی و پند و عبرت و خرد راهنمون شده و از روی کمال و صفای ذهن و به نقل داستان هایی می پردازد  که پیش از آن که تاریخی و جذاب باشند، امروزی و انسانی اند. «نخستین داستان های شاهنامه از آغاز تمدن وسپس قیام کاوه و روی کار آمدن فریدون ، مرگ فریدون و تقسیم جهان بین سه پسر وی و برادر کشی ها و جنگ های آنان است.
سپس به حماسه جنگ های طولانی ایران و توران،  داستان زال و رستهم و حوادث بزم ها و رزم های سیاوش، پادشاهی منوچهر پرداخته و در قسمتی دیگر با اشاراتی بر حوادث دوران اشکانیان و ساسانیان، مندرجات حماسی خود را از زندگانی اردشیر تا یزد گرد و انوشیروان پی می گیرد.
در چهار مقاله عروضی داستان تدفین فردوسی بدین صورت نقل شده است که : به دلیل شیعه بودن نگذاشتند جسد وی را در قبرستان مسلمانان دفن کند، ناچار جنازه اش را به باغ و ملک شخصی وی بردند و «او را در آن باغ دفن کردند، امروز هم در آنجاست ، و من درسنه  عشر و خمسمائه (510) آن خاک را زیارت کردم».
در سال 1313 بر مقبره فردوسی آرامگاهی با طرح آتشکده ساختند. در سالهای 1343-7 نیز دوباره تغییراتی در آن داده شد. ساختمان فعلی آرامگاه که طراح آن از مهندس سیحون بوده است،‌در نماهای بیرونی برگرفته از معماری هخامنشیان است، فضای داخلی نیز از معماری دوره اشکانی و اسلامی اقتباس شده و شکل کلی ساختمان شبیه بنای مقبره کوروش در پاسارگاد است. بنا از چهار سمت دارای پله است و ابعادی در حدود 30×30 متر دارد. بدنه بنا با سنگ مرمر و اشعار فردوسی با خط نستعلیق و نشان «فره وهر اهورامزدا» با نقش برجسته تزیین شده است. در قسمت داخلی بنا داستان هایی از فردوسی مانند پیکار رستم و اشکبوس،‌جنگ ایرانیان و  تورانیان،‌نبرد رستم و سهراب،‌ داریوش هخامنشی،‌پناه آوردن پادشاه هند به دربار ساسانی ، رفتن رستم به نزد کیکاووس، جنگ رستم با پیلتن مازندران،‌به کمند گرفتن رستم رخش را . جنگ رستم با پیلتن مازندران ، به کمند گرفتن رستم رخش را ، جنگ رستم با اژدها و دیو سفید و … به صورت حجاری و نقش برجسته سنگی بر دیواره نصب شده است.
آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی همچون نگینی در دشت توس می درخشد و هر ساله مشتاقان فراوان از تمام دنیا به زیارت او می آیند. مهدی اخوان ثالث (م. امید) شاعر بزرگ خراسانی معاصر نیز در محوطه آرامگاه فردوسی و در کنار آن استاد بی نظیر زبان فارسی به خاک سپرده شده است.